Vetiver Uçucu Yağı: Faydaları, Özellikleri ve Kullanımları

Vetiver uçucu yağı ve vetivere ait çok çarpıcı bazı gerçekler var. Vetiver esasında son derece derin kökleri olan bir ot ve bu kökler mükemmel bir aromaya sahip. Vetiver Hint kökenlidir. Vetiver ismi Tamilce’deki vettu-ver kelimesinden gelir ve “çıkartılmış kök” demektir. Batı ve Kuzey Hindistan’da “khus” diye bilinir.

Parfümerinin en önemli dip notalarından birisidir ve başlı başına bir parfümdür. Kökleri o kadar derin ve kuvvetlidir ki, vetiver çevresi için mükemmel bir erozyon önleyicidir. Değişken hava koşullarına karşı da son derece dayanıklıdır.

Fitokimyasal özellikleri bakımından olduça benzersiz olan vetiver uçucu yağı yüksek miktarda seskiperten ve seskiterpenoller içerir. Bunun sonucu olarak, inanılmaz topraklama, rahatlatma, zihni temizleme, kaygıyı azaltma gibi özellikleri bulunur.

Vetiver uçucu yağının çıkartılması için, vetiver 18 ay kadar büyütülür, sonra bir miktar budanır. Daha sonra kökler çıkartılır, temizlenir ve kurutulur. Nihayet bu işlemlerden sonra buhar distilasyonu ile uçucu yağı elde edilir. Vetiver uçucu yağı 100’ün üzerinde bileşene sahiptir. Sandal ağacı ve paçuli uçucu yağları gibi yıllandıkça aroması gelişir.

Vetiver otu, 1.5 metreye kadar uzayabilir, kökleri ise 2.5 metre kadar derine inebilir ki bu birçok ağacın kökünden bile daha derindir. Poaceae yani buğdaygillerden olan Vetiver, limonotu, limonçimeni ve palmarosa ile benzer özelliklere sahiptir.

Reunion adaları, Comoro adaları, Madagaskar, Endonezya, Haiti, Hindistan, Sri Lanka ve Paraguay Vetiver uçucu yağı üretiminde başı çeken coğrafyalardır. Şimdi bu süper uçucu yağa biraz daha yakından bakalım.

Tarihçe, Geleneksel Tıptaki Yeri & Efsaneler

M.S 1103 Sanskrit kalıntılarında Vetiverden su arındırıcı olarak bahsedilerek, parfümünün “soylulara” ait olduğu söylenmiştir.

Asya’ya özgü Vetiverin Endonezya üzerinden Reunion adasında geldiği sanılıyor. Bu noktada bir benzerlik yakaladınız mı? Ylang-Ylang yine benzer şekilde Fransızlar tarafından keşfedilip, Asya’dan Reunion adasına dikilmişti. Vetivere de Fransızların el atarak, Endonezya’dan çıkarttığına şüphemiz yok.

Geleneksel olarak Vetiver ve Vetiver Yağı, parfümlerde, sabunlarda ve diğer kozmetik ürünlerinde kullanılmıştır. Tropikal ülkelerde ise, bu köklerin suda infüzyonu sağlanarak, yiyecek ve içeceklerin çeşnilendirilmesinde de kullanılmaktadır.

Vetiver, Hindistan’da, Ayuverda ve Çin tıbbında, birbirine benzer şekillerde, yüzyıllarca şifa kaynağı olmuştur. Ağırlıklı olarak spiritüel özellikleri sebebiyle kullanılır.

Duygusal anlamda güçlük çekenler ya da depresyonda olan kişiler bu şifalı bitki ile iyileştirilmiştir. Ayrıca artrit, eklem ve baş ağrılarında da kullanıldığı bildirilmiştir.

Lavanta ve papatyanın gideremediği uyku sorunlarında da Vetiver’in etkili olabildiği görülmüştür. Genel rahatlatıcı özellikleri sebebiyle, cinsiyet hormonlarını düzenleyici ve libido’yu arttırıcı özelliklerinden de bahsedilmektedir.

Vetiver Uçucu Yağı Özellikleri

Vetiver uçucu yağı fitokimyasal özellikleri, bir başka deyişle kimyasal bileşimi incelendiğinde oldukça kompleks olduğu görülmektedir. Birazdan göreceğiniz üzere temel bileşenler listesi oldukça kabalıktır.

%50 civarında seskiterpenlerden ve %20 civarında seskiterpenollerden oluşur. Formülasyonu yağın çıkartıldığı bölgeye göre değişkenlik gösterebilir.

Ana Bileşenler:

Khusimol (zizanol) (3.4–13.7%),
Vetiselinenol (isonootkatol) (1.3–7.8%),
Cyclocopacamphan-12-ol (1.0–6.7%),
a-Cadinol (0–6.5%),
a-Vetivone (isonootkatone) (2.5–6.4%),
b-Vetivenene (0.2–5.7%),

Şimdi detaylarına göz atalım:

b-Eudesmol (0–5.2%),
b-Vetivone (2.0–4.9%),
Khusenic acid (0–4.8%),
b-Vetispirene (1.5–4.5%),
g-Vetivenene (0.2–4.3%),
a-Amorphene (1.5–4.1%),
(E)-Eudesm-4(15),7-dien-12-ol (1.7–3.7%),
b-Calacorene (0–3.5%),
g-Cadinene (0–3.4%),
(Z)-Eudesm-6-en-11-ol (1.1–3.3%),
g-Amorphene (0–3.3%),
Ziza-5-en-12-ol (0–3.3%),
b-Selinene (0–3.1%).

Vetiver uçucu yağı, altın ile kahverengi arasındadır. Kıvam olarak, diğer kök yağlarına benzer şekilde oldukça yoğundur. Parfümeride en önemli dip notalardan birisidir.

Bazen başlı başına parfümü yapılır, bazen de parfümlerde sabitleyici olarak kullanılır. Koku olarak, derin, ormansı, odunsu, topraksı ve tütsülü diye tanımlanabilir.

Vetiver uçucu yağı en iyi şu yağlarla karıştırılabilir:

Ylang-Ylang, bergamot, limon, lime, karabiber, mür, frankincense, yasemin, lavanta, paçuli, neroli, gül, sandalağacı, mercanköşk, kakule, misk adaçayı, zerdeçal.

Uçucu yağ verimine baktığımızda, yüzde 1 civarında bir verimlilik görmekteyiz. Bu da bu otun köklerinin yağ verimliliğinin düşük olduğunu gösteriyor.

Vetiver Uçucu Yağı Faydaları

1- Zihni Temizler & Uyku Problemlerini Giderir

Vetiver uçucu yağının yoğun seskiterpen ve seskiterpenol bileşenleri bu yağı mükemmel bir “grounding” yani topraklayıcı yağ yapar. Geleneksel ve güncel kullanımlarına bakıldığında depresyonla mücadele, stres azaltma, zihni netleştirme, panik atakları önleme ve uyku problemlerini gidermede kullanıldığını görmekteyiz.

2001 yılında yürütülen bir çalışmada, hiperaktivite ve dikkat bozukluğu olan çocuklara çeşitli uçucu yağlar verilerek bir araştırma yapılmış ve vetiver uçucu yağı %100 performans artışı sağlamıştır! Vetiver uçucu yağını hem derin bir uyku çekmek hem de aksine konsantrasyon artırmak için hava yayıcılar ile bulunduğunuz ortama yayarak kullanabilirsiniz.

2- Bağışıklık & Sinir Sistemlerini Güçlendirir

Vetiver uçucu yağı yüksek antioksidan özelliği sebebiyle, hem bağışıklık hem de sinir sisteminin dostudur. Hindistan’da gerçekleştirilen bir çalışma, vetiver yağının vücutta kemoterapi sebepli toksisiteyi azalttığını göstermiştir.

Bir anti-kanser ilacı cispatin ile fareler üzerinde oksidatif stress yaratılmış ve daha sonra Vetiver uçucu yağı ile tedavi uygulanmıştır. Araştırma sonuçları oldukça umut vericidir, çünkü Vetiver yağının DNA üzerindeki zararı çok yüksek oranda inhibe ettiği görülmüştür.

Ancak Vetiver uçucu yağının sinir sistemi ve bağışıklık sistemi üzerindeki pozitif etkilerinin tek sorumlusu oksidatif stres azaltma özelliği değildir. Defalarca altını çizdiğimiz üzere, bu yağın güçlü rahatlatıcı özellikleri vardır. Bu yüzden vücuttaki horman seviyeleri düzenleyerek, örneğin kortizolü düşürerek, bütün sistemlerin üzerindeki yükü azaltabilmektedir.

3- Cildi Korur & Yaraları İyileştirir

Vetiver uçucu yağının bir önemli özelliği de yara iyileştiriciliğidir. Bunu hücre yenilemesini tetikleyerek yapar. Cildin kendini yenileyerek, hasarlı ya da lekeli kısımların yerini yeni hücrelerin almasına yardımcı olur. Bu yağ için yaşlanma karşıtı da diyebiliriz zira cildinizdeki tüm problemler giderildiğinde genç bir görüntüye sahip olmak kaçınılmazdır.

Cilde iyi gelen uçucu yağların hemen hemen hepsinde olduğu gibi vetiver de antiseptik özelliktedir. Hatta çok ciddi hastalıklara sebep olabilecek bazı bakterileri, düşük dozlarda dahi yok edebilmektedir. Vetiver uçucu yağını cilt losyonlarınıza bir iki damla ekleyerek kullanmaya başlayabilirsiniz.

4- Artrit & Enflamasyonların Giderilmesine Yardım Eder

Özellikle Ayuverda tıbbında Vetiver uçucu yağının topikal uygulamalarla romatizma kaynaklı eklem ve kas ağrılarını azaltma yeteneğinden bahsedilmektedir. Bu faydalarını destekleyen çok kuvvetli güncel araştırmalar bulunmamaktadır. Bu yüzden taşıyıcı bir yağ ile seyreltip, eklem ağrılarında deneyerek bu faydası test edilebilir.

Bakınız: Uçucu Yağ Seyreltme Cetveli

5- Afrodizyak Özellikleri ile Libido’yu Arttırır

Vetiver uçucu yağının bu faydası hem hoş kokusundan hem de stresi alma özelliği kaynaklıdır. Stres, cinsiyet hormanları üzerinde baskılayıcı etki yaparak, cinsel isteksizliğe sebep olabilir.

Vetiver uçucu yağı mükemmel bir uyku arttırıcıdır. Zamanında uyunan kaliteli bir uyku ise testosteronu artırmanın en doğal yollarından birisidir. Vetiver yağı ayrıca östrogen üzerinde de olumlu etki yapar ve PMS döneminde rahatlatıcı etkileri bulunmaktadır.

Diğer Faydaları

Böcek ve sinekleri kovar, mikropları öldürür, hazımsızlığı giderir, adet sancılarını dindirir, saç derisini canlandırır.

Vetiver Uçucu Yağı Kullanımları

Aromatik

Vetiver uçucu yağını ortama yayarak kullanmak, en güvenilir ve efektif kullanım metodlarının başında gelir. Böylece sakinleştirici ve uyku arttırıcı etkilerini maksimuma çıkartabilirsiniz. Ortamınıza yayılacak mükemmel koku da cabası.

Topikal

Vetiver uçucu yağını jojoba ya da hindistan cevizi yağı ile seyrelttikten sonra, cildinize, saçınıza ya da ağrılı eklemlerinize uygulayabilirsiniz. Ayrıca ayak altınıza ya da şakaklarınıza sürerek, sakinleştirici etkilerinden güvenli şekilde yararlanabilirsiniz.

Dahili

Uçucu yağları dahili kullanmak tehlikelidir. Dahili kullanım, ancak eser miktarlarda yapılabilir ve mutlaka bir uzmana sorulmalıdır. Vetiver kökü bulma şansınız olursa, bir cam kavanozda ağzı kapalı suda bekleterek, bu suyu içebilirsiniz. Bu şekilde bir kullanım, kanınızı temizleyecektir.

Yan Etkileri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Vetiver uçucu yağı oldukça güvenli kabul edilmektedir. İritasyon, hassasiyet ya da toksik etkilere sebebiyet vermemektedir.

Üzerinde fazla çalışmadığı olmadığı için hamile ve emziren kadınlarda kullanılmamalıdır. Ayrıca, dahili kullanımının düşük yapmaya sebep olabileceğine dair zayıfta olsa bulgular vardır. Dahili kullanımdan ziyade suyunu içerek daha güvenli bir şekilde, faydalanabilirsiniz.

Vetiver köpekler için güvenli kabul edilir, hatta köpeklerde de sakinleştirici etkileri olabilir.

Vetiver Yağı Satın Alırken Nelere Dikkat Edilmeli

Vetiver uçucu yağı ülkemizde üretilmediği için, alacağınız yağların tamamı yabancı menşeli olacaktır. Bu noktada, kaynağı belli, güvenilir markaların uçucu yağını tercih etmek, tıbbi faydaları elde etmek için oldukça önemlidir.

Vetiver uçucu yağının veriminin %1 gibi bir oranlar düşük olduğundan bahsetmiştik. Yağ çıkartma işleminin zahmetli süreci de dikkate alındığında, bu uçucu yağın fiyatlı olması kaçınılmazdır.

Yaptığımız araştırmalarda iyi kalite bir vetiver uçucu yağının 10 ml’si için ortalama $30 ödenmesi gerektiği görülmektedir. Bu rakamın altında satılan uçucu yağların seyreltilmiş olacağı neredeyse kesindir.

Vetiver uçucu yağı, son derece uzun ömürlüdür ve hatta bekledikçe değerini katlar. Ancak yine de ışık ve ısıdan uzak tutularak ve serin bir yerde saklanarak, içerisindeki uçucu maddeler korunma altına alınmalıdır.

Uçucu Yağ Özeti

Vetiver uçucu yağı, buğdaygillere mensup, çok derin köklere sahip vetiver otunun köklerinin çıkarılıp, kurutulduktan sonra buhar distilasyonu ile elde edilir.

Harika bir kokuya sahip bu uçucu yağ, kompleks kimyasal bileşenlere sahiptir. Bu bileşenler sayesinde yatıştırıcı ve sakinleştirici etkilere sahip olan Vetiver, halk tıbbında köklü bir kullanım geçmişine sahiptir.

Oldukça güvenli sayılan bu uçucu yağı, güvenilir bir markadan temin edip, ortama yayarak, ya da seyreltip topikal kullanım yaparak, siz de deneyimleyebilirsiniz.